Op deze mooie dag willen wij jullie een zalig kerstfeest vol licht en gezelligheid wensen. Niet iedereen heeft helaas redenen om feest te vieren. Dat zien we niet alleen op het journaal maar ook dicht bij huis. Mensen die ziek zijn of een dierbare moeten missen. Laten wij ook voor hen een kaarsje branden
Kerstvieringen in het zuiden
Kerst doet mij altijd terugblikken naar vieringen van weleer. Zoals de feestdagen die ik menigmaal in Zuid-Europa of Zuid-Amerika vierde. Geen witte kerst, geen sneeuw, geen kou, maar dertig graden en huizen blakent in de zon. In mijn verlofdagen ging ik op bezoek bij vrienden in Santiago de Chili, Buenos Aires of Salamanca. Latijnse mensen, zo ook de Portugezen, vieren de kerstavond uitbundig. Gemeenschapszin ‘solidaridad’ is voor hen erg belangrijk.
Deze gezamenlijkheid is er niet altijd geweest. In tijden van repressieve dictaturen waren familieleden soms niet te vertrouwen. Verraad lag voortdurend op de loer. Je kon aangegeven en opgepakt worden, zonder gerechtvaardigde redenen of vanwege een zogenaamde subversieve politieke denkwijze.
Tijden van transitie
De kerst die het meeste indruk op mij gemaakt heeft was die in Santiago de Chili. Het was 1990, generaal Pinochet was net afgezet maar oefende nog veel macht uit. In gedachte ga ik terug naar die kerstavond waarop de nieuw democratisch gekozen president Patricio Aylwin een toespraak gaat houden op tv. Terug naar die tijd.
Met twintig Chileense vrienden zitten mijn vriend Roberto en ik rondom een grote kersttafel. Mijn vrienden, en vele Chilenen samen met hen, gaan er van uit dat hij, de president, een belangrijke uitspraak gaat doen. Dat eindelijk de moordenaars en folteraars berecht zullen worden. Het is een heikele situatie omdat de meeste fascisten nog steeds hoge posities bekleden in de senaat of in het leger.
We wachten, en wachten, maar het hoge woord komt er niet uit. Dan met een hapering in zijn stem verkondigt de Chileense president: “In deze tijden van transitie, waar in het verleden veel geleden is, vraag ik u uw landgenoten te vergeven.” Dat was het, meer niet. Onrechtvaardig, denk ik verontwaardigd, waarschijnlijk een diplomatieke oplossing om weer een staatsgreep van rechts te voorkomen.
Los desaparecidos
Roberto zet de televisie uit en er valt een doodse stilte. Stilte voor de storm, want ineens spreekt iedereen door elkaar. Sommigen zijn boos, anderen weer verdrietig. Details zal ik je besparen, maar rondom de tafel zijn er vrienden wiens man, vader of vrouw op een gruwelijke wijze is vermoord. Ze zijn verdwenen, en nooit meer teruggevonden; los deseparicidos
Stille gang langs de Alameda
Zonder veel overleg wandelen we als groep langs de verkeersader van Santiago, de Alameda. Het lijkt of de Chilenen het naar elkaar door hebben geseind, want velen lopen net als wij, zwijgend met brandende kaarsjes over straat. Zo worden diegenen die vermoord zijn herdacht. Er hangt een droevige sfeer, maar de mensen voelen zich verbonden. We praten met deze en gene en bij het afscheid omhelzen we elkaar.
Plotsklaps vanuit het niets, wordt de serene stilte doorbroken door gebrul. Mensen rennen onze kant op. Zij gillen, noch schreeuwen. Na zoveel jaren dictatuur lijken ze murw geslagen. Achter hen duikt een colonne politieagenten op met schilden, knuppels, pistolen en daarachter een waterkanon. Mijn vriend trekt mij mee. “Venga, venga, tenemos que correr!” (rennen!)
Houd ermee op, het is kerst
Rennen? Nooit! Een vlaag van woede overvalt me. In mijn geheugen zitten talloze verhalen van mishandeling, het leed van vrienden is deel van mij geworden. In totaal zijn er tijdens het Pinochet bewind 40.018 mensen gemarteld waarvan 3065 om het leven gekomen zijn. Nog furieuzer word ik als de naderende politie-agenten beledigende woorden schreeuwen.
“Corra Anna!” roept mijn vriend tevergeefs. Ik wurm me door de mensenmassa, en ga tegen de stroom in recht op de rij ME-ers af. Met al de kracht in mijn lijf schreeuw ik in het Spaans: “Wat is dit voor een nep democratie? Hebben jullie geen ogen, geen gevoel? Deze mensen zijn vredelievend! Houd ermee op, het is kerst!” Ineens word ik hardhandig weg gesleurd, niet door een ME-er, maar door mijn vriend.
Zonder haat in je hart
Huilend loop ik gedwee mee, mijn hart bonkt in mijn keel. Ineens begrijp ik, hoe blij ik mag zijn in een vrij land te leven. Terug aan de gezamenlijke tafel vraag ik aan een weduwe van een desaparicido; “ Ben jij niet hels?”. “ Neen,” zegt ze terwijl ze mij helder aankijkt; “ Ik heb bewust gekozen mijn volk te dienen door drinkwater aan te leggen in het Andes gebergte, ik kan niet leven met haat in mijn hart!”
Zowel in Argentinïe als in Chili, kreeg ik door vrienden te maken met de naweeën van dictaturen. Nu zijn er talloze andere landen waar de geschiedenis zich herhaald, een inhumane onderdrukking van anders denkenden,
Kerstgedachte
Met mijn herinneringen aan die zwarte perioden in Argentinië en Chilie wil ik kerst niet zwaarmoedig beginnen, integendeel. Mijn kerstgedachte is juist; ‘Laten we onze zegeningen tellen, het zijn er zoveel. Laten we tolerant zijn naar elkaars anders zijn. Het maakt onze samenleving kleurrijk. Laten we niet de wereld op onze schouders nemen, maar een schouder bieden aan diegenen in onze directe omgeving die het nodig hebben, en dáár het verschil maken.’ Dit is een verhaal van vergeving, verbinding, vrijheid, van solidaridad.
Bij deze wensen Eus, mijn man, en ik jullie Feliz Navidad, Natal feliz, merry christmas, en een gelukkig kerstfeest.