Als sterren aan de hemel

Hoe doe je dat nu, rouwen? Er is veel over geschreven. Maar er zijn geen wetten van Meden en Perzen voor. Onlangs is een dierbare gastvriend over gegaan. Het ging heel snel. Nu prijkt zij daar tussen andere sterren aan de hemel. Voor haar partner is het een hard gelag. Anders dan een vader, die ondanks kanker, toch 94 is geworden. Volgens psychiater Elisabeth Kübler-Ross gaan we dan een vast rouwverwerking programma in van vijf fasen. Via ontkenning, woede, onderhandelen en depressie weten we het einde uiteindelijk toch te accepteren. Maar klopt dit wel? Volgens mij zijn er zoveel diverse stadia. Zonder vaste volgorde. Op het moment dat je denkt dat je het verlies geaccepteerd hebt, gebeurt er weer iets wat een oud verlies triggert. En mag je nog een laagje dieper gaan.

Zo heb ik op mijn zesde mijn moeder verloren. Deze mooie ziel heeft mij zo’n stevige liefdevolle basis mee gegeven. Dat ik toch kon blijven staan daar in de Friese klei als moederziel alleen. Daarna heb ik mijn rust en toeverlaat bij Moeder Natuur gevonden. Het abrupte van de dood, een auto-ongeluk tijdens een vakantie in Frankrijk, heeft als een bliksemslag de gehele familie uit elkaar gerukt. Geïmplodeerd zoals de witte snoek. In die tijd was er geen traumateam. Of psychologische hulp voor nabestaanden. Een posttraumatisch stresssyndroom hoorde niet in het vocabulaire voor nuchtere Friezen. Want ‘de Wereld draait door’. Dan wel via een andere baan. De lieve stewardessen van de KLM gaven mij tijdens de repatriëring even het gevoel van een normaal leven. Het is diezelfde KLM die mij 24 jaar later een jaar de tijd gaf om mijn verleden te verwerken. Dan wel met behoud van salaris. Dankbaar! De cirkel was rond.

Zo denk ik dat rouw geen grenzen kent. En dat rouw rauw is, maar soms ook hilarisch. Dat klinkt gek, maar in de tijden van verwerking van dit grote verlies heb ik soms rivieren vol gehuild. Om dan weer tot tranens toe het uit te schateren van de lach. Emotie die diep is doorvoeld, leidt je door een grillig gebergte met pieken en valleien. Dat vind ik zo mooi aan andere culturen; daar wordt verdriet of rouw niet weggestopt. Maar er wordt gehoor aangegeven door luidruchtig samen te wenen. Wat dan weer overgaat in dansen. Daar komt geen valeriaan aan te pas. De rouwrituelen begeleiden de overledenen op hun reis van het leven naar een ander staat van zijn, die van de ‘levende doden’. Zij zijn als sterren aan de hemel.

Wat mij helpt bij het verwerken van verlies is, dat ik overleden dierbaren beleef als sterren aan de hemel. Zij verlichten mijn pad in het donker. Ze stralen. En leven dus voort in een andere dimensie. En helpen mij om ook zelf te blijven stralen tijdens dit aardse leven. Raar maar waar; zelfs praat ik soms met deze sterren.  En in mijn beleven, of fantasie, antwoorden ze me met wijze woorden. Zij herinneren mij eraan, dat onze tijd hier beperkt is. En dat het daarom wezenlijk is om een zinvol, maar ook vreugdevol bestaan te leven.

Bovendien laten zij mij weten dat een ster nooit op zichzelf staat. Maar dat alle sterren aan de hemel met elkaar verbonden zijn. Zo ook de mens. En dat we elkaar hier kunnen helpen om te blijven stralen. Dat lichtpuntje te zijn in de duisternis. Maar ook dat jij je lichtbatterij weet op te laden met dingen die je raken. Ertoe doen. Zodat je niet alleen als je overgaat, als een ster aan de hemel kunt staan. Maar hier op deze aarde een stralende ster kunt zijn, die zonder smuk zijn eigen en anders’ leven kan verlichten. Heb een stralende zondag!